PRACA ORYGINALNA
Gleby aluwialne - strumieniem wiedzy gleboznawczej
1
Wydział Nauk o Ziemi i Gospodarki Przestrzennej; Katedra Gleboznawstwa i Kształtowania Krajobrazu, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Polska
Data nadesłania: 26-05-2022
Data ostatniej rewizji: 27-06-2022
Data akceptacji: 28-07-2022
Data publikacji online: 28-07-2022
Autor do korespondencji
Magdalena Urbańska
Wydział Nauk o Ziemi i Gospodarki Przestrzennej; Katedra Gleboznawstwa i Kształtowania Krajobrazu, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Lwowska 1, 87-100, Toruń, Polska
Wydział Nauk o Ziemi i Gospodarki Przestrzennej; Katedra Gleboznawstwa i Kształtowania Krajobrazu, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Lwowska 1, 87-100, Toruń, Polska
Soil Sci. Ann., 2022, 73(3)152484
SŁOWA KLUCZOWE
Gleby aluwialneGleby dolin rzecznychPodręczniki geograficznePromocja gleboznawstwaEdukacja gleboznawczaPolska Gleba Roku 2022
STRESZCZENIE
Gleby aluwialne (mady) zajmują około 5% powierzchni Polski i stanowią ważny element środowiska równin zalewowych i dolin rzecznych. Gleby te od dawna stanowią przedmiot badań gleboznawczych na całym świecie. Wiedza uczniów szkół średnich na temat mad jest szersza niż w przypadku innych typów gleb. Informacje na temat gleb aluwialnych są stosunkowo łatwo dostępne w podręcznikach i wśród zasobów internetowych. Czy to wystarczy, aby gleby aluwialne stały się przyczynkiem do działań popularyzujących gleboznawstwo? Celem niniejszego opracowania jest diagnoza stanu wiedzy uczniów szkół średnich ogólnokształcących województwa kujawsko-pomorskiego na temat mad oraz ocena przydatności tych gleb w popularyzacji gleboznawstwa. Głównymi metodami badawczymi zastosowanymi w opracowaniu była kwerenda podręczników geografii i źródeł internetowych oraz metoda ankietowa. Wyniki badań wskazują, że informacje o glebach aluwialnych są powszechnie dostępne zarówno w książkach jak i mediach internetowych. Świadomość wartości ekologicznej tych gleb na terenie województwa kujawsko-pomorskiego jest wysoka. Respondenci prawidłowo oceniają przydatność mad i potrafią wskazać sposoby zwiększenia społecznej świadomości gleboznawczej. Wśród respondentów panuje przekonanie o potrzebie zmian w edukacji gleboznawczej, zwłaszcza w zakresie zajęć pozalekcyjnych i pozaszkolnych. Propozycje takich działań zostały zawarte w niniejszej publikacji. Rok Gleb Aluwialnych jest dobrą okazją do zaproponowania nowych rozwiązań w zakresie popularyzacji gleboznawstwa zarówno w skali regionalnej, jak i krajowej.
REFERENCJE (67)
1.
Barbag, J., Janiszewski, M., 1964. Geografia Polski. Klasa X (Geography of Poland. Textbook for X class). Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, Warsaw. (in Polish).
2.
Batorowicz, Z., Górecka, Ł., Prokopek, B., 1970. Geografia Polski. Podręcznik dla klasy II liceum ogólnokształcącego i ekonomicznego (Geography of Poland. Textbook for II class of high school and economic school). Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, Warsaw. (in Polish).
3.
Batorowicz, Z., Nalewajko, J., Suliborski, A., 1990. Polska w Europie. Podręcznik geografii dla szkoły średniej (Poland in Europe. Geography textbook for high school). Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warsaw. (in Polish).
4.
Bednarek R., Prusinkiewicz Z. 1980. Geografia gleb. (Geography of Soils). PWN, Warszawa, 243.
5.
Bednarek, R., Świtoniak, M. 2017. Gleby. [In:] Dzieje regionu kujawsko-pomorskiego. (History of the kujawsko-pomorskie region). Radzimiński A. (Ed.). Toruń, 87-94.
6.
Biłgoras, J., Głowacz, A., Koperska-Puskar, D., Mazur, M., Mozolewska-Adamczyk, M., Srokosz, W., Zieliński, K., 2014. Geografia. Repetytorium - matura. Zakres rozszerzony (Geography. Repertory for high school graduates. Extended level).Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warsaw. (in Polish).
7.
Bullinger-Weber, G., Gobat, J-M., 2006. (PDF) Identification of facies models in alluvial soil formation: The case of a Swiss alpine floodplain. Available from: https://www.researchgate.net/p... (accessed March 31 2022).
8.
Chojnicki, J., 2002. Soil-forming processes in alluvial soils of central Vistula valley and Żuławy. Wydawnictwo Fundacja SGGW, Warsaw. (in Polish with English summary).
9.
Cubrinovski, M., McCahon, I., 2011. Foundations on deep alluvial soils. University of Canterbury, Christchurch, 40.
10.
Czubla, P., Papińska, E., 2003. Geografia fizyczna 1. Zakres rozszerzony. Podręcznik dla szkoły średniej (Physical geography 1. Extended level. Textbook for high school). PWN Wydawnictwo Szkolne, Warsaw. (in Polish).
11.
Daniels, J.M., 2003. Floodplain aggradation and pedogenesis in a semiarid environment. Geomorphology 56(3-4) Special Issue, 225 – 242 https://doi.org/10.1016/S0169-....
12.
Domachowski, R., Makowska, D., 1987. Geografia. Podręcznik dla Zasadniczej Szkoły Zawodowej (Geography. Textbook for Basic vocational school). Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warsaw. (in Polish).
13.
Driessen, P., Deckers, J., Spaargaren, O., 2001. (PDF) Lecture notes on the major soils of the world. World Soil Resources Reports 94. Food and Agriculture Organization of the United Nations, Rome, 334. Available from: https://www.fao.org/3/y1899e/y... (accessed March 31 2022).
14.
Dz.U 2017 poz.356. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 lutego 2017 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, w tym dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, kształcenia ogólnego dla branżowej szkoły I stopnia, kształcenia ogólnego dla szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy oraz kształcenia ogólnego dla szkoły policealnej (http://men.gov.pl/wp-content/u..., accessed June 26 2019). (in Polish).
15.
Iqbal, J., Thomasson, J.A., Jenkins, J.N., Owens ,P.R., Whisler, F.D., 2005. Spatial variability analysis of soil physical properties of alluvial soils. Soil Science Society of America Journal 69(4), 1338–1350 https://doi.org/10.2136/sssaj2....
16.
Kabała, C., Bogacz, A., Łabaz, B., Szopka, K., Waroszewski, J., 2013. Soil diversity, dynamics and threats. (Różnorodność, dynamika i zagrożenia gleb). [In:] Knapik, R., Raj, A. (ed.) Nature of the Karkonosze National Park. (Przyroda Karkonoskiego Parku Narodowego). Karkonoski Park Narodowy, Jelenia Góra, 91-126. (in Polish).
17.
Kawalko, D, Jezierski, P, Kabala, C., 2021. Morphology and Physicochemical Properties of Alluvial Soils in Riparian Forests after River Regulation. Forests 12(3), 329, https://doi.org/10.3390/f12030....
18.
Kop, J., Kucharska, M., Szkurłat, E., 2006. Geografia 1. Zakres podstawowy (Geography 1. Basic level). PWN Wydawnictwo Szkolne, Warsaw. (in Polish).
19.
Krynicka-Tarnacka, T., Wnuk, G., 2005. Geografia Polski - dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych (Geography of Poland. Textbook for high school). SOP, Toruń. (in Polish).
20.
Kurek, S., 2019. Geografia – zakres rozszerzony. Podręcznik dla szkół ponadpodstawowych (Geography – extender level. Textbook for high school). Wydawnictwo Pedagogiczne Operon, Gdynia. (in Polish).
21.
Łabaz, B., Kabała, C., 2016. Human-induced development of mollic and umbric horizons in drained and farmed swampy alluvial soils. Catena 139, 117-126. https://doi.org/10.1016/j.cate....
22.
Łękawa, A., 2015. Geografia. Repetytorium maturzysty (Geography. Repertory for high school graduates). Greg, Kraków. (in Polish).
23.
Macklin, M.G., Klimek, K., 1992. Dispersal, storage and transformation of metal contaminated alluvium in the upper Vistula basin, Southwest Poland. Applied Geography 12(1), 7-30.
24.
Makowska, D., 1998. Ziemia i Ludzie. Podręcznik geografii fizycznej dla szkoły średniej (The Earth and people. Physical geography textbook for high school). Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warsaw. (in Polish).
25.
Malarz, R., Więckowski, R., Kroh, P., 2019. Oblicza geografii 1. Podręcznik dla liceum ogólnokształcącego i technikum. Zakres rozszerzony (Faces of geography 1. Textbook for high school and technical school. Extended level). Nowa Era, Warsaw. (in Polish).
26.
Malina, M.A., Nørreklit, H.S.O., Selto, F.H., 2011. Lessons learned: advantages and disadvantages of mixed method research, Qualitative Research in Accounting and Management 8(1), 59-71, https://doi.org/10.1108/117660....
27.
McAuliffe, J.R., 1994. Landscape evolution, soil formation, and ecological patterns and processes in Sonoran Desert Bajadas. Ecological Monographs 64, 111–148.
28.
Messerli, B., Grosjean, M., Hofer, T., Nunez, L., Pfister, C., 2000. From nature-dominated to human-dominated environmental changes. Quaternary Science Reviews, 19(1-5), 459-479. https://doi.org/10.1016/S0277-....
29.
Michalski, A., 2013. The problem of protection of organic carbon stocks in plough soils of the Lower Vistula floodplain. Episteme 18, 329-337.
30.
Michalski, A., Bednarek, R., Dybowski, R., 2018. Soil maturity sequence within a flooded zone of the lower Vistula River valley (Toruń Basin, Poland). [In:] Świtoniak, M., Charzyński, P., (Eds.) Soil Sequences Atlas III. Machina Druku, Toruń.
31.
Montgomery, D., 2012. Dirt: The Erosion of Civilizations. University of California Press, 285.
32.
Naveh, Z., 2000. What is holistic landscape ecology? A conceptual introduction. Landscape and Urban Planning 50(1-3), 7-26. https://doi.org/10.1016/S0169-...
33.
Neal, R. H., Sposito, G., 1989. Selenate adsorption on alluvial soils. Soil Science Society of America Journal 53(1), 70-74.
34.
Paz, C.G. et al. (2008) Fluvisols. In: Chesworth, W., (Eds) Encyclopedia of Soil Science. Encyclopedia of Earth Sciences Series. Springer, Dordrecht. https://doi.org/10.1007/978-1-....
36.
Podgórski, Z., Marszelewski, W., Becmer, K., 2002. Geografia 1. Zarys wiedzy o Ziemi. Podręcznik dla liceów ogólnokształcących (Geography 1. Outline of knowledge about the Earth. Textbook for high school). Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warsaw. (in Polish).
37.
Prusinkiewicz, Z., Bednarek, R., 1991. Gleby. (Soils). [In:] Starkel, L., (Ed.), Geografia Polski, środowisko przyrodnicze. (Geography of Poland. Natural environment). PWN, Warszawa, 387–412.
38.
Sokołowska, Z., Borówko, M., Reszko-Zygmunt, J., Sokołowski, S., 2002. Adsorption of nitrogen and water vapor by alluvial soils. Geoderma 107(1–2), 33-54. https://doi.org/10.1016/S0016-....
39.
Stankowski, W., 1987. Geografia fizyczna z geologią. Podręcznik dla szkoły średniej. (Physical geography with geology. Textbook for high school). Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warsaw. (in Polish).
40.
Stasiak, J., Zaniewicz, Z., 2013. Geografia. Vademecum (Geography. Vademecum). Wydawnictwo Pedagogiczne Operon, Gdynia. (in Polish).
41.
Świtalski, E., Preisner, Z. (Eds.), 1999. Geografia Polski (Geography of Poland). Oficyna Wydawnicza Turpress, Toruń. (in Polish).
42.
Thoms, M.C., 2003. Floodplain–river ecosystems: lateral connections and the implications of human interference. Geomorphology 56(3-4), 335–349.
43.
Urbańska M., Charzyński P., Kolejka J., Yilmaz D., Sahin S., Peter K., Gatsby H., 2022. Environmental Threats and Geographical Education: Students’ Sustainability Awareness—Evaluation. Education Sciences 12 (1). https://doi.org/10.3390/educsc....
44.
Urbańska, M., Charzyński, P., 2021. SUITMAs as an archive of the human past: educational implications. Journal of Soils and Sediments 21, 928–1937. https://doi.org/10.1007/s11368....
45.
Urbańska, M., Sojka, T., Charzyński, P., Świtoniak, M., 2019. Digital media in soil education. Geography and Tourism 7(2). https://doi.org/10.36122/GAT20....
46.
Urbańska, M., Świtoniak, M., Charzyński, P., 2021. Rusty soils–“Lost” in school education. Soil Science Annual 72(4), 143466. https://doi.org/10.37501/soils....
47.
Valentin, C., 1991. Surface crusting in two alluvial soils of northern Niger. Geoderma, 48(3-4), 201-222.
48.
Walker, P.H., Coventry, R.J., 1976. Soil profile development in some alluvial deposits of eastern New South Wales. Soil Research 14, 305-317. https://doi.org/10.1071/SR9760....
49.
Więckowski, M., Malarz, R., 2014. Oblicza geografii 3. Podręcznik dla liceum ogólnokształcącego i technikum. Zakres rozszerzony (Faces of geography 3. Textbook for high school and technical school. Extended level). Nowa Era, Warsaw. (in Polish).
50.
Wroniecki, P., Molewski, P., Uziembło, R., 2021. Revealing the first location of abandoned medieval town Toruń, Poland, with the use of integrated noninvasive research. Archaeological Prospection, 1-18.
| eISSN: | 2300-4975 |
| ISSN: | 2300-4967 |
Przetwarzamy dane osobowe zbierane podczas odwiedzania serwisu. Realizacja funkcji pozyskiwania informacji o użytkownikach i ich zachowaniu odbywa się poprzez dobrowolnie wprowadzone w formularzach informacje oraz zapisywanie w urządzeniach końcowych plików cookies (tzw. ciasteczka). Dane, w tym pliki cookies, wykorzystywane są w celu realizacji usług, zapewnienia wygodnego korzystania ze strony oraz w celu monitorowania ruchu zgodnie z Polityką prywatności. Dane są także zbierane i przetwarzane przez narzędzie Google Analytics (więcej).
Możesz zmienić ustawienia cookies w swojej przeglądarce. Ograniczenie stosowania plików cookies w konfiguracji przeglądarki może wpłynąć na niektóre funkcjonalności dostępne na stronie.
Możesz zmienić ustawienia cookies w swojej przeglądarce. Ograniczenie stosowania plików cookies w konfiguracji przeglądarki może wpłynąć na niektóre funkcjonalności dostępne na stronie.
