PRACA ORYGINALNA
Ocena właściwości fizykochemicznych i biologicznych gleb ogrodów działkowych w Nysie po powodzi w 2024 roku
1
Katedra Chemii Rolnej i Środowiskowej, Wydział Rolniczo-Ekonomiczny, Uniwersytet Rolniczy im. Hugona Kołłątaja w Krakowie, Aleja Mickiewicza 21, 31-120 Kraków
2
Katedra Mikrobiologii i Biomonitoringu, Wydział Rolniczo-Ekonomiczny, Uniwersytet Rolniczy im. Hugona Kołłątaja w Krakowie, Aleja Mickiewicza 21, 31-120 Kraków
3
Rodzinny Ogród Działkowy im. Bogdana Andrzejewskiego w Nysie, ul. Jagiełły 23A, 48-300 Nysa
Data nadesłania: 14-05-2025
Data ostatniej rewizji: 26-06-2025
Data akceptacji: 25-08-2025
Data publikacji online: 25-08-2025
Data publikacji: 25-08-2025
Autor do korespondencji
Jacek Antonkiewicz
Department of Agricultural and Environmental Chemistry, University of Agriculture in Krakow, Av. Mickiewicz 21, 31-120, Krakow, Polska
Department of Agricultural and Environmental Chemistry, University of Agriculture in Krakow, Av. Mickiewicz 21, 31-120, Krakow, Polska
Soil Sci. Ann., 2025, 76(3)209897
SŁOWA KLUCZOWE
STRESZCZENIE
Powódź, czasowe pokrycie przez wodę terenu oraz masowy przepływ wody, może wywoływać zmiany właściwości fizykochemicznych gleby, objęte jej wpływem. Zmiany wywołane powodzią mogą skutkować zanieczyszczeniem gleb, np. metalami ciężkimi, a także zanieczyszczeniem bakteriologicznym i parazytologicznym. W związku z powodziami istnieje potrzeba przeprowadzenia prac monitoringowych w zakresie zmian właściwości fizykochemicznych i biologicznych gleb. Celem badań była ocena właściwości fizykochemicznych i biologicznych gleb ogrodów działkowych w Nysie po powodzi w 2024 roku, w kontekście aktualnego ich użytkowania i przyszłego zagospodarowania. Badany teren objęty powodzią we wrześniu 2024 roku położony jest w obszarze ogrodów działkowych (ROD) w Nysie. Powódź w Nysie została zarejestrowana w dniu 14.09.2024, a ustąpienie wód powodziowych, nastąpiło po maksymalnie 14 dniach. Woda w ogrodach działkowych stagnowała od 7 do 14 dni. Wczesną wiosną 2025 roku do badań pobrano 12 próbek gleb z wyznaczonych działek i kwater z dwóch rodzinnych ogrodów działkowych. Do analiz fizykochemicznych pobrano próbki gleb z głębokości 0–20 cm, a do badań biologicznych z warstwy głębszej, tj. 15–30 cm. Wyniki badań wskazują, że w większości gleby ogrodów działkowych były zwapnowane, a zarazem zdezynfekowane. Z punktu widzenia sanitarnego zaleca się wykonać wapnowanie gleb o pH poniżej 6,5. Zabieg ten odkwasi środowisko glebowe, ale przede wszystkim zdezynfekuje glebę. Gleby ROD w Nysie charakteryzowały się wysoką i bardzo wysoką zawartością materii organicznej, która jest niezbędna do uprawy roślin wrażliwych na brak tej substancji w glebie. Gleby ROD w Nysie były najlepiej zaopatrzone w przyswajalny fosfor, a następnie w magnez i najsłabiej w potas. Celem zabezpieczenia roślin w przyswajalne składniki pokarmowe z jednoczesnym uniknięciem degradacji gleb, należy utrzymywać ich zasobność w te składniki przynajmniej na poziomie średnim. Całkowita zawartość makroskładników w glebach kształtowała się w przeciętnych zawartościach dla gleb ornych Polski. Z badań wynika, że gleby ROD w Nysie charakteryzowały się „niską” zawartością ogółem potasu, sodu i siarki. Zawartość cynku i miedzi w badanych próbkach gleb kształtowała się powyżej wartości średniej dla gleb uprawnych. Większe zawartości Zn i Cu w glebach ROD w Nysie wskazują na stosowanie środków wzbogaconych w te pierwiastki (np. środki ochrony roślin itp.). W analizowanych próbkach gleb nie stwierdzono przekroczeń dopuszczalnych zawartości metali ciężkich zgodnie z obowiązującym Rozporządzeniem w sprawie sposobu prowadzenia oceny zanieczyszczenia powierzchni Ziemi. Zawartość metali w glebach nie wykazywała negatywnego oddziaływania na środowisko gruntowe grupy II, do której zalicza się ROD’y. Ocena zawartości metali ciężkich w badanych glebach w odniesieniu do wytycznych IUNG-PIB wykazała że gleby ROD w Nysie charakteryzują się podwyższoną zawartością Zn i Cu (stopień I). Zanieczyszczenia mikrobiologiczne o większym znaczeniu występowały tylko w glebach, na których nie zastosowano podstawowych zabiegów jak przekopanie i wapnowanie. Obecność żywych jaj pasożytów jelitowych (Toxocara canis) tylko w dwóch próbkach badanych gleb nie koniecznie była związana z ubiegłoroczną powodzią, lecz może wynikać z przypadkowego skażenia odchodami, bowiem nosicielami tych parazytów są dzikie zwierzęta. Gleb ogrodów działkowych w Nysie nie należy dyskwalifikować z ogrodniczego i rekreacyjnego użytkowania. Ze względu na podwyższoną zawartość Zn i Cu w glebach, rekomenduje się uprawę warzyw z wyłączeniem konsumpcji przez dzieci i niemowlęta.
REFERENCJE (51)
1.
Abramczyk, K., Gałązka, A., 2017. Pałeczki Salmonella i Escherichia coli jako realne zagrożenie zdrowia ludzi oraz jakości gleby. Studia i Raporty IUNG-PIB 54(8), 73–82. https://doi.org/10.26114/sir.i....
2.
Andruszczak, E., Szczegodzińska, K., 1991. Zawartość ogólnych i przyswajalnych form makro i mikroelementów w glebach różnych kompleksów przydatności rolniczej. Roczniki Gleboznawcze – Soil Science Annual 42(1/2), 89–99.
3.
Antonkiewicz, J., 2025. Nowy sezon po powodzi lub podtopieniu. Broszura bezpłatna dla działkowców z PZD wydana ze środków KR PZD. Wydawnictwo „Działkowiec” Sp. z o.o., ss. 40. ISBN 978-83-63544-00-3. Nakład 20 000 egz.
4.
Antonkiewicz, J., Gworek, B., 2023. Remediacja zanieczyszczonych gleb i ziem. Wydawnictwo Naukowe PWN ss. 204. ISBN 978-83-01-22827-1. https://doi.org/10.53271/2022.....
5.
Baran, S., Oleszczuk, P., Baranowska, E., 2006. Wpływ powodzi na zawartość wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (WWA) w bielicowej glebie leśnej. Roczniki Gleboznawcze – Soil Science Annual 57(1/2), 5–12.
6.
Bednarek, W., Dresler, S., Tkaczyk, P., Hanaka, A., 2014. Physicochemical properties of surface soil layer after the flood in the middle Vistula River valley. Journal of Elementology 19(1), 17–29. https://doi.org/10.5601/jelem.....
7.
Czuba. R. (red.), 1996. Nawożenie mineralne roślin uprawnych. Wyd. Zakłady Chemiczne „POLICE” S.A., ss. 413. ISBN 83-906560-0-0.
8.
Chmiel, M.J., Frączek, K., 2016. Mikroorganizmy wskaźnikowe w ocenie stanu sanitarnego gleby. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych 587, 51–62.
9.
Deryło A. 2002. Parazytologia i akaroentomologia medyczna. Wydawnictwo Naukowe PWN ss. 526. ISBN 978-83-011-3804-2.
10.
Elmeknassi, M., Elghali, A., de Carvalho, H.W.P., Laamrani, A., Benzaazoua, M., 2024. A review of organic and inorganic amendments to treat saline-sodic soils: Emphasis on waste valorization for a circular economy approach. Science of The Total Environment 921, 171087. https://doi.org/10.1016/j.scit....
11.
Grześkowiak, A., 2016. Vademecum nawożenia czyli podstawowe i praktyczne informacje o zrównoważonym nawożeniu. Wyd. II. Grupa Azoty Zakłady Chemiczne „Police” S.A. ss. 111.
12.
Hailegnaw, N.S., Bayabil, H.K., Li, Y.C., Gao, B., 2024. Seawater flooding of calcareous soils: Implications for trace and alkaline metals mobility. Science of The Total Environment 927, 172210. https://doi.org/10.1016/j.scit....
13.
Huang, Y.Z., Lee, Y.Y., Fan, C., 2025. Innovative fertilization strategies for in-situ pollution control and carbon negativity enhancement in agriculture. Agricultural Water Management 307, 109270. https://doi.org/10.1016/j.agwa....
14.
IUSS Working Group WRB, 2022. World Reference Base for Soil Resources. International soil classification system for naming soils and creating legends for soil maps. 4th edition. International Union of Soil Sciences (IUSS), Vienna, Austria. pp. 234. ISBN 979-8-9862451-1-9.
15.
Jadczyszyn, T., Kowalczyk, J., Lipiński, W., 2015. Zalecenia nawozowe. Nawożenie mineralne na gruntach ornych i trwałych użytków zielonych. Instrukcja upowszechnieniowa nr 207. Wyd. IUNG-PIB ss. 24. ISBN 978-83-7562-191-4.
16.
Jadczyszyn, T., Lipiński, W., Kowalczyk, J., 2024. Nawożenie na gruntach ornych i trwałych użytkach zielonych. Instrukcja upowszechnieniowa nr 251, Wyd. IUNG-PIB ss. 21. https://doi.org/10.26114/iu.iu....
17.
Jones, J.B.Jr., Case, VW., 1990. Sampling. Handling. and Analyzing Plant Tissue Samples. In R.L. Westerman. Ed., Soil Testing and Plant Analysis. Vol. 3. Third Edition. SSSA Book Series, Chapter 15, Soil Science Society of America, Madison. WI. pp. 389–427. https://doi.org/10.2136/sssabo....
18.
Kabata-Pendias, A., 2010. Trace elements in soils and plants. 4th (Fourth) Edition. CRC Press. Boca Raton, London, New York, pp. 548. eBook ISBN 9780429192036. https://doi.org/10.1201/b10158.
19.
Kabata-Pendias, A., Piotrowska, M., Motowicka-Terelak, T., Maliszewska-Kordybach, B., Filipiak, K., Krakowiak, A., Pietruch, Cz., 1995. Podstawy oceny chemicznego zanieczyszczenia gleb. Metale ciężkie. siarka i WWA. Biblioteka Monitoringu Środowiska. Państwowa Inspekcja Ochrony Środowiska. Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa, Warszawa, ss. 41. ISBN 83-86676-35-3.
20.
Kabata-Pendias, A., Szteke, B., 2012. Pierwiastki śladowe w geo- i biosferze. Wydawnictwo Instytutu Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach-Państwowy Instytut Badawczy, Puławy ss. 270. ISBN 978-83-7562-120-4.
21.
Karczewska, A., Kabała, C., 2017. Analiza ryzyka środowiskowego jako nowa podstawa oceny stanu zanieczyszczenia gleb w polskim prawie. Soil Science Annual 68(2), 67–80. https://doi.org/10.1515/ssa-20....
22.
Kęsik, K., 2016. Zastosowanie metody Mehlich3 w systemie doradztwa nawozowego. Studia i Raporty IUNG-PIB 48(2), 95–104. https://doi.org/10.26114/sir.i....
23.
Kicińska, A., Wikar, J., 2024. Health risk associated with soil and plant contamination in industrial areas. Plant and Soil 498, 295–323. https://doi.org/10.1007/s11104....
24.
Kłapeć, T., Wójcik-Fatla, A., Farian, E., Kowalczyk, K., Zdybel, J.M., Sroka, J., Jadczyszyn, T., Skowron, P., Siebielec, G., Cencek, T., 2024. Biologiczne skażenie gleby – zagrożeniem dla zdrowia ludzi i zwierząt oraz środowiska. Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu 30(3), 213–217. https://doi.org/10.26444/monz/....
25.
Kończak-Konarkowska, B., 2009. Podstawy zaleceń nawozowych w ogrodnictwie. Wyd. Krajowa Stacja Chemiczno-Rolnicza w Warszawie ss. 70. ISBN 978-83-926441-8-7.
26.
Kucharzewski, A., Nowak, L., Kruhlak, A., 2003. Wpływ powodzi w 1997 roku na zawartość metali ciężkich w wierzchniej warstwie gleb województwa wrocławskiego. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych 492, 173–178.
27.
Lista Holenderska., 2011. Soil and ground water criteria used in The Netherlands for contaminated land. Access: 2.03.2011. http://www.epd.gov.hk/eia/regi....
28.
Mizgajska, H., 1999. Biologiczne skażenie gleby na terenach popowodziowych we Wrocławiu. Wiadomości Parazytologiczne 45(1), 89–93.
29.
Pepper, I.L., Gerba, C.P., Brendecke, J.W., 2011. Environmental microbiology: A Laboratory Mmanual. 2nd. ed. Elsevier. pp. 232. ISBN 9780080470511.
30.
PN-R-04031:1997. Analiza chemiczno-rolnicza gleby. Pobieranie próbek. Agrochemical soil analyses. Sampling. International Classification for Standards (ICS): Publisher: Polish Committee for Standardization(PN).
31.
PN-EN ISO 10390:2022-09. Jakość gleby - Oznaczanie pH. Soil Quality - Determination of pH. Publisher: Polish Committee for Standardization(PN).
32.
PN-ISO 10694:2002 Jakość gleby - Oznaczanie zawartości węgla organicznego i całkowitej zawartości węgla po suchym spalaniu (analiza elementarna).
33.
PN-R-04020:1994 Analiza chemiczno-rolnicza gleby - Oznaczanie zawartości przyswajalnego magnezu.
34.
PN-R-04022:1996 Analiza chemiczno-rolnicza gleby - Oznaczanie zawartości przyswajalnego potasu w glebach mineralnych.
35.
PN-R-04023:1996 Analiza chemiczno-rolnicza gleby - Oznaczanie zawartości przyswajalnego fosforu w glebach mineralnych.
36.
PN-ISO 11466:2002. Jakość gleby - Ekstrakcja pierwiastków śladowych rozpuszczalnych w wodzie królewskiej.
37.
PN-Z-19000-1:2001. Jakość gleby – Ocena stanu sanitarnego mikrobiologicznego gleby – Wykrywanie obecności i oznaczania ilościowe bakterii z rodzaju Salmonella.
38.
PN-Z-19000-3:2001. Jakość gleby – Ocena stanu sanitarnego mikrobiologicznego gleby – Wykrywanie obecności i oznaczania ilościowe bakterii przetrwalnikujących Clostridium perfringens.
39.
PN-Z-19006:2003. Jakość gleby. Ocena stanu sanitarnego materiałów wprowadzanych do gleby. Wykrywanie jaj pasożytów jelitowych z ro¬dzajów Ascaris. Trichuris i Toxocara w nawozach organicznych.
40.
Quinn, R., Smith, H.V., Bruce, R.G., Girwood, R.W.A., 1980. Studies on the incidence of Toxocara and Toxascaris spp. ova in the environment. 1. A comparison of flotation procedures for recovering Toxocara spp. ova from soil. Journal of Hygiene 84(1), 83–89. https://doi.org/10.1017/s00221....
41.
Rozporządzenie MŚ., 2016. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 1 września 2016 r. w sprawie sposobu prowadzenia oceny zanieczyszczenia powierzchni ziemi. Dz. U. RP. poz. 1395. http://isap.sejm.gov.pl/Detail....
42.
Samaddar, S., Karp, D.S., Schmidt, R., Devarajan, N., McGarvey, J.A., Pires, A.F.A., Scow, K., 2021. Role of soil in the regulation of human and plant pathogens: soils' contributions to people. Philosophical Transactions of the Royal Society B: Biological Sciences 376(1834), 20200179. https://doi.org/10.1098/rstb.2....
43.
Siebielec, G., Łopatka, A., Smreczak, B., Kaczyński, R., Siebielec, S., Koza, P., Dach, J., 2020. Materia organiczna w glebach mineralnych Polski. Studia i Raporty IUNG-PIB 64(18), 9–30. https://doi.org/10.26114/sir.i....
44.
Soil Survey Manual, 2018. Soil Survey Manual. Soil Science Division Staff. USDA - United States Department of Agriculture. Handbook No. 18. pp. 605.
45.
Systematyka gleb Polski., 2019. Polskie Towarzystwo Gleboznawcze. Komisja Genezy Klasyfikacji i Kartografii Gleb. Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu. Wrocław-Warszawa ss. 290. ISBN 978-83-7717-321-3.
46.
Terelak, H., Stuczyński, T., Motowicka-Terelak, T., Maliszewska-Kordybach, B., Pietruch, Cz., 2008. Monitoring chemizmu gleb ornych Polski w latach 2005-2007. Biblioteka Monitoringu Środowiska, Inspekcja Ochrony Środowiska, Warszawa ss. 135.
47.
Tkaczyk, P., Bednarek, W., Dreszer, S., Krzyszczak, J., Baranowski, P., Sławiński, C., 2017. Relationship between assimilable-nutrient content and physicochemical properties of topsoil. International Agrophysics 31(4), 551–562. https://doi.org/10.1515/intag-....
48.
Tomczyk, P., Wdowczyk, A., Wiatkowska, B., Szymańska-Pulikowska, A., Kuriqi, A., 2024. Fertility and quality of arable soils in Poland: spatial–temporal analysis of long-term monitoring. Ecological Indicators 166, 112375. https://doi.org/10.1016/j.ecol....
49.
Zalecenia nawozowe., 1990. Liczby graniczne do wyceny zawartości w glebach makro- i mikroelementów. Wyd. IUNG. Seria P (44) ss. 26.
50.
Zhao, L., Sun, Z.F., Pan, X.W., Tan, J.Y., Yang, S.S., Wu, J.T., Chen, C., Yuan Y., Ren, N.Q., 2023. Sewage sludge derived biochar for environmental improvement: Advances. challenges. and solutions. Water Research X 18, 100167. https://doi.org/10.1016/j.wroa....
51.
Zohar, I., Ganem, H.E., DiSegni, D.M., Jonas-Levi, A., 2024. The impact of alternative recycled and synthetic phosphorus sources on plant growth and responses, soil interactions and sustainable agriculture - lettuce (Lactuca sativa) as a case model. Science of The Total Environment 948, 174719. https://doi.org/10.1016/j.scit....
| eISSN: | 2300-4975 |
| ISSN: | 2300-4967 |
Przetwarzamy dane osobowe zbierane podczas odwiedzania serwisu. Realizacja funkcji pozyskiwania informacji o użytkownikach i ich zachowaniu odbywa się poprzez dobrowolnie wprowadzone w formularzach informacje oraz zapisywanie w urządzeniach końcowych plików cookies (tzw. ciasteczka). Dane, w tym pliki cookies, wykorzystywane są w celu realizacji usług, zapewnienia wygodnego korzystania ze strony oraz w celu monitorowania ruchu zgodnie z Polityką prywatności. Dane są także zbierane i przetwarzane przez narzędzie Google Analytics (więcej).
Możesz zmienić ustawienia cookies w swojej przeglądarce. Ograniczenie stosowania plików cookies w konfiguracji przeglądarki może wpłynąć na niektóre funkcjonalności dostępne na stronie.
Możesz zmienić ustawienia cookies w swojej przeglądarce. Ograniczenie stosowania plików cookies w konfiguracji przeglądarki może wpłynąć na niektóre funkcjonalności dostępne na stronie.
