PL EN
PRACA ORYGINALNA
Geneza, właściwości i transformacja lamelli w glebach rdzawych południowo-wschodniej Polski
 
Więcej
Ukryj
1
Wydział Geografii i Geologii / Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej/ Zakład Gleboznawstwa i Geografii Gleb, Uniwersytet Jagielloński, Polska
 
 
Data nadesłania: 19-06-2021
 
 
Data ostatniej rewizji: 22-09-2021
 
 
Data akceptacji: 11-11-2021
 
 
Data publikacji online: 31-12-2021
 
 
Data publikacji: 31-12-2021
 
 
Autor do korespondencji
Magdalena Gus-Stolarczyk   

Wydział Geografii i Geologii / Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej/ Zakład Gleboznawstwa i Geografii Gleb, Uniwersytet Jagielloński, Gronostajowa 7, 30-387, Kraków, Polska
 
 
Soil Sci. Ann., 2021, 72(4)143881
 
SŁOWA KLUCZOWE
STRESZCZENIE
Lamelle są formą iluwialnego nagromadzenia frakcji iłowej powszechnie występującą w piaszczystych utworach czwartorzędowych. Pomimo dużego zainteresowania badaniem gleb, w których lamelle występują wciąż nie jest w pełni rozpoznana geneza, właściwości i transformacja lamelli. Dodatkowo, badania nad lamellami w piaszczystym materiale przeprowadzane były głównie w glebach bielicowych, ochrowych oraz w arenosolach, natomiast brakuje badań prowadzonych pod tym kątem w glebach rdzawych. Głównym celem badań było wyjaśnienie genezy lamelli oraz ich transformacji w glebach rdzawych (Brunic Arenosols) południowo-wschodniej Polski na podstawie ich morfologii i właściwości fizycznych i chemicznych z wykorzystaniem badań mikromorfologicznych. Badania przeprowadzono na obszarze południowo-wschodniej Polski (Brama Krakowska oraz Pogórze Środkowobeskidzkie), na stanowiskach badawczych: Kostrze, Gołęczyna i Połomia. Materiałem macierzystym badanych gleb są piaski fluwioglacjalne. Lamelle glebowe w badanych glebach rdzawych wykazują duże zróżnicowanie pod względem morfologii oraz właściwości fizyko-chemicznych. Charakteryzują się wyższą zawartością drobnych frakcji (<0,05 mm), węgla organicznego oraz pedogenicznych form żelaza i glinu w porównaniu z interlamellami. Szereg cech morfologicznych oraz mikromorfologicznych, takich jak m.in. obecność i wykształcenie ilastych i ilasto-żelazistych otoczek na ziarnach kwarcu jest dowodem na pedogeniczną genezę tych form. W ujęciu profilowym zwraca uwagę fakt, że w stropowych częściach gleb rdzawych lamelle wykazują duży stopień zdegradowania spowodowany przede wszystkim aktywnością biologiczną. Z kolei w poziomach BC i materiale macierzystym są bardzo dobrze wyrażone i charakteryzują się wzmożoną ekspresją.
 
REFERENCJE (78)
1.
Barrett, L., R., Schaetzl, R., J., 1998. Regressive pedogenesis following a century of deforestation: evidence for depodzolization. Soil Science 163(6), 482–495.
 
2.
Bednarek, R., 1991. Wiek, geneza i stanowisko systematyczne gleb rdzawych w świetle badan paleopedologicznych w okolicach Osia (Bory Tucholskie). Rozprawy UMK, Toruń.
 
3.
Bednarek, R., Kamiński, D., Markiewicz, M., Chrzanowski, W., Zbyszewska, K., 2010. Transformations of soils and forest communities in the area of early medieval strongholds (examples from Chełmno Land). Polish Journal of Soil Science 43(1), 93-101.
 
4.
Berg, R.C., 1984. The origin and early genesis of clay bands in youthful sandy soils along Lake Michigan, USA. Geoderma 32, 42-62. https://doi.org/10.1016/0016-7....
 
5.
Bockheim, J.G., Hartemink, A.E., 2013. Classification and distribution of soils with lamellae in the USA. Geoderma 206, 92-100. https://doi.org/10.1016/j.geod....
 
6.
Bokwa, A., Hajto, M., Walawender, J., Szymanowski, M., 2015. Influence of diversified relief on the urban heat island in the city of Kraków, Poland. Theoretical and Applied Climatology 122, 365-382. https://doi.org/10.1007/s00704....
 
7.
Bond, W.J., 1986. Illuvial band formation in a laboratory column of sand. Soil Science Society of America Journal 50, 265-267. https://doi.org/10.2136/sssaj1....
 
8.
Boubaid, R., Nater, E.A., Barak, P., 1992. Measurement of pore size distribution in a lamellar Bt horizon using epifluorescence microscopy and image analysis. Geoderma 53, 309-328. https://doi.org/10.1016/0016-7....
 
9.
Bryant, I.D., 1982. Loess deposits in Lower Adventdalen, Spitsbergen. Polar Research 1982(2), 93-103. https://doi.org/10.3402/polar.....
 
10.
Bryk, M., 2016. Macrostructure of diagnostic B horizons relative to underlying BC and C horizons in Podzols, Luvisol, Cambisol, and Arenosol evaluated by image analysis. Geoderma 263, 86-103. https://doi.org/10.1016/j.geod....
 
11.
Bullock, P., Mackney, D., 1970. Micromorphology of strata in the Boyn Hill Terrace deposits, Buckinghamshire. [In:] Osmond, D.A., Bullock, P. (Eds.)., Micromorphological Techniques and Applications. Agricultural Research Council, Soil Survey, Technical Monograph No. 2 pp. 97–107.
 
12.
Buurman, P., Van Bergen, P.F., Jongmans, A.G., Meijer, E.L., Duran, B., Van Lagen, B., 2005. Spatial and temporal variation in podzol organic matter studied by pyrolysis-gas chromatography/mass spectrometry and micromorphology. European Journal of Soil Science 56, 253–270. https://doi.org/10.1111/j.1365....
 
13.
Chojnicki, J., Piotrowska, J., 2010. Właściwości morfologiczne i fizykochemiczne gleb Rezerwatu “Rybitew” Kampinoskiego Parku Narodowego (Morphological and physical-chemical properties of the “Rybitew” Reservation soils in the Kampinos National Park). Roczniki Gleboznawcze – Soil Science Annual 61(2), 21-28.
 
14.
Coen, G.M., Pawluk, S., Odynsky, W., 1966. The origin of bands in sandy soils of the stony plain area. Canadian Journal of Soil Science 46, 245-254. https://doi.org/10.4141/cjss66....
 
15.
De Coninck, F., Righi, D., Maucorps, J., Robin, A.M., 1974. Origin and micromorphological nomenclature of organic matter in sandy Spodosols. [In:] Rutherford, G.K. (ed.), Soil Microscopy. The Limestone Press, Kingston, Ontario, 263–280.
 
16.
Dijkerman, J.C., Cline, M.G., Olson, G.W., 1967. Properties and Genesis of textural subsoil lamellae. Soil Science 104, 7-16.
 
17.
FitzPatrick, E.A., 1984. The micromorphology of soils. Springer, Dordrecht.
 
18.
Furquim, S.A.C., Coltrinari, L., Dias Ferreira, R.P., Castro, S.S., Pugliese, G.R., 2013. Lamellae formation processes in tropical soils in southeastern Brazil. Catena 107, 15-25. https://doi.org/10.1016/j.cate....
 
19.
Gile, L.H., 1979. Holocene soils in eolian sediments of Bailey County, Texas. Soil Science Society of America Journal 43, 994-1003. https://doi.org/10.2136/sssaj1....
 
20.
Gradziński, M., Gradziński, R., 2015. Geology. [In:] Baścik M., Degórska B., (Eds.). Środowisko przyrodnicze Krakowa: zasoby, ochrona, kształtowanie. 2 zm. i uzup. Kraków: Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego, 23-32. (in Polish).
 
21.
Hirsch, F., Bonhage, A., Bauriegel, A., Schneider, A., Raab, T., Raab, A., Gypser, S., 2019. The occurrence, soil parameters and genesis of rubified soils (‘Fuchserden’) of northeastern Germany. Catena 175, 77-92. https://doi.org/10.1016/j.cate....
 
22.
Holliday, V.C., Rawling, III J.E., 2006. Soil-geomorphic relations of lamellae in eolian sand on the High Plains of Texas and New Mexico. Geoderma 131, 154-180. https://doi.org/10.1016/j.geod....
 
23.
IUSS Working Group WRB,. 2015. World Reference Base for Soil Resources 2014, update 2015: International soil classification system for naming soils and creating legends for soil maps. World Soil Resources Reports, 106, FAO, Rome.
 
24.
Jahn, R., Blume, H.-P., Asio, V.B., Spaargaren, O., Schad, P., 2006. Guidelines for soil description. 4th ed., FAO, Rome, Italy.
 
25.
Jankowski, M., 2012. Lateglacial soil paleocatena in inland-dune area of the Toruń Basin, Northern Poland. Quaternary International 265, 116-125. https://doi.org/10.1016/j.quai...
 
26.
Jankowski, M., Przewoźna, B., Bednarek, R., 2011. Topographical inversion of sandy soils due to local conditions in Northern Poland. Geomorphology 135, 277-283. https://10.1016/j.geomorph.201....
 
27.
Jankowski, M., 2014. Bielicowanie jako wtórny process w glebach rdzawych Brodnickiego Parku Krajobrazowego. [In:] Świtoniak, M., Jankowski, M., Bednarek, R., (Eds.). Antropogeniczne przekształcenia pokrywy glebowej Brodnickiego Parku Krajobrazowego. Toruń, 9-24. (in Polish).
 
28.
Janowska, E., 1994. Preliminary studies on the sideric horizon of rusty soils with the use of microchemical X-ray analysis. Roczniki Gleboznawcze – Soil Science Annual 44, 41-53.
 
29.
Janowska, E., 2001. Geneza i właściwości gleb rdzawych na obszarze zlodowacenia środkowopolskiego, Rozprawa habilitacyjna, Wydawnictwo Fundacja Rozwój SGGW, Warszawa.
 
30.
Johnson, D.L., Johnson, D.N., Benn, D.W., Bettis, III E.A., 2008. Deciphering complex soil/site formation in sands. Geomorphology 101, 484-496. https://doi.org/10.1016/j.geom....
 
31.
Kabała C., 2005. Geneza i właściwości i występowanie gleb bielicowych w zróżnicowanych warunkach geologicznych Dolnego Śląska. Zeszyty Naukowe AR we Wrocławiu 519.
 
32.
Kabała, C., Charzyński, P., Chodorowski, J., Drewnik, M., Glina, B., Greinert, A., …& Waroszewski, J., 2019. Polish Soil Classification, 6th edition – principles, classification scheme and correlations. Soil Science Annual 70(2), 71-97.
 
33.
Kemp, R.A., McIntosh, P.D., 1989. Genesis of a textural banded soil in Southland, New Zealand. Geoderma 45, 65-81. https://doi.org/10.1016/0016-7....
 
34.
Kilibarda, Z., Argyilan, E., Blockland, J., 2008. Wind deposition of mud aggregates and their role in development of lamellae in the Fair Oaks Dunes, Indiana. Catena 72, 235-247. https://doi.org/10.1016/j.cate....
 
35.
Konecka-Betley, K., 1968. Zagadnienie żelaza w procesie glebotwórczym. Roczniki Gleboznawcze – Soil Science Annual 19(1), 51-97. (in Polish with English abstract).
 
36.
Konecka-Betley, K., 2001. Rekonstrukcja przebiegu procesów pedologicznych w późnym plejstocenie i holocenie w środkowej Polsce. Roczniki Gleboznawcze – Soil Science Annual 52(1/2), 99-118.
 
37.
Konecka-Betley, K., Janowska, E., 1996. Wiek i pochodzenie osadów a niektóre procesy glebotwórcze. Roczniki Gleboznawcze – Soil Science Annual 47, 113-123.
 
38.
Kooistra, M.J., Pulleman, M.M., 2010. Features related to faunal activity. [In:] Stoops, G., Marcelino, V., Mees, F. (Eds.), Interpretation of Micromorphological Features of Soils and Regoliths. Elsevier, Amsterdam, 397–418.
 
39.
Kowalkowski, A., 1977. Wpływ różnej głębokości wody gruntowej na wilgotność i zasobność gleb rdzawych bielicowanych pod drzewostanami sosnowymi. Roczniki Gleboznawcze – Soil Science Annual 28(3/4), 127-135. (in Polish).
 
40.
Kowalkowski, A., 1998. Holocene rusty and rusty podzolic soils in the tundra and taiga of middle Sweden. Roczniki Gleboznawcze – Soil Science Annual 49, 29-44.
 
41.
Kowalkowski, A., Degórski, M., 2005. Biogeomorfologiczna odrębność górskich strukturalnych gleb rdzawych bielicowych. Problemy Zagospodarowania Ziem Górskich, PAN 52, 7-16. (in Polish).
 
42.
Kruczkowska, B., Błaszkiewicz, M., Jonczak, J., Uzarowicz, Ł., Moska, P., Brauer, A., Bonk, A., Słowiński, M., 2020. The Late Glacial pedogenesis interrupted by aeolian activity in Central Poland–Records from the Lake Gościąż catchment. Catena 185, 104286. https://doi.org/10.1016/j.cate...
 
43.
Kuźnicki, F., Skłodowski, P., 1974. Content of various forms of humus compounds in podzolized rusty soils and podzol, develop from fluvioglcial sands. Roczniki Gleboznawcze – Soil Science Annual 25, 185-196.
 
44.
Kühn, P., Aguilar, J., Miedema, R., 2010. Textural features and related horizons. [In:] Stoops, G., Marcelino, V., Mees, F. (Eds.), Interpretation of Micromorphological Features of Soils and Regoliths. Elsevier, Amsterdam, 217–250. https://doi.org/10.1016/B978-0....
 
45.
Lisá, L., Bajer, A., Rejšek, K., Vranová, V., Vejrostová, L., Wisniewski, A., Krištuf, P., 2019. Review of illuvial bands origin; What might the presence of dark brown bands in sandy infillings of archaeological features or cultural layers mean? Interdisciplinaria Archaeologica. Natural Sciences in Archaeology 1, 19-28. https://doi.org/10.24916/iansa....
 
46.
Manikowska, B., Bednarek, R., 1994. Fossil preboreal soil on the dune sands in central Poland and its significance for the conception of rusty soils (cambic arenosols) genesis. Roczniki Gleboznawcze – Soil Sciene Annual 44, 27-29.
 
47.
Marciniec, P., Zimnal, Z., 2016. Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski w skali 1:50000, arkusz Pilzno. Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa.
 
48.
Martyn, W., Niemczuk, B., 2011, Zawartość żelaza i glinu w profilach gleb rdzawych różnie użytkowanych, Ochrona Środowiska i Zasobów Naturalnych 48, 287–296. (in Polish).
 
49.
Marzec, M., Kabała, C., 2008. Gleby rdzawe i brunatne kwaśne wytworzone ze zwietrzelin granitów w Sudetach - Morfologia, właściwości i systematyka. Roczniki Gleboznawcze – Soil Science Annual 59(3/4), 206-214.
 
50.
May, J.H., Veit, H., 2009. Late Quaternary paleosols and their paleoenvironmental significance along the Andean piedmont, Eastern Bolivia. Catena 78, 100-116. https://doi.org/10.1016/j.cate....
 
51.
Mehra, O.D., Jackson, M.L., 1960. Iron oxide removal from soils and clays by a dithionite–citrate system buffered with sodium bicarbonate. Clays and Clay Minerals 5, 317–327. https://doi.org/10.1016/B978-0....
 
52.
Miedema, R., Jongmans, A.G., Brinkman, R., 1987. The micromorphology of a typical catena from Sierra Leone, West Africa. [In:] Fedoroff, N., Bresson, L.M., Courty, M.A. (Eds.), Micromorphologie des Sols, Soil Micromorphology. AFES, Paris, 137–144.
 
53.
Miles, R.J., Franzmeier, D.P., 1981. A lithochronosequence of soils formed in dune sand. Soil Science Society of America Journal 45, 362-367. https://doi.org/10.2136/sssaj1....
 
54.
Muhs, D.R., 2017. Evaluation of simple geochemical indicators of aeolian sand provenance: Late Quaternary dune fields of North America revisited. Quaternary Science Reviews 171, 260-296. https://doi.org/10.1016/j.quas....
 
55.
Munsell, C., 1975. Standard Soil Color Charts. Munsell Color Co, Baltimore, MD.
 
56.
Nelson, D.W., Sommers, L.E., 1996. Total Carbon, Organic Carbon, and Organic Matter. [In:] D.L. Sparks et al. (Eds.) Methods of Soil Analysis. Part 3. Chemical Methods – SSSA Book Series no.5. SSSA and ASA, Madison, WI, USA, 961–1010.
 
57.
Obear, G.R., Pedersen, M., Kreuser, W.C., 2017. Genesis of clay lamellae in golf course soils of Mississippi, USA. Catena 150, 62-70. https://doi.org/10.1016/j.cate....
 
58.
Obrębska-Starklowa, B., Hess, M., Olecki, Z., Trepińska, J., Kowanetz, L., 1995. Klimat. [In:] Warszyńska, J., (Ed.), Karpaty. Wydawnictwo UJ, Kraków, 31–47.
 
59.
Phillips, J.D., 2004. Geogenesis, pedogenesis, and multiple causality in the formation of texture-contrast soils. Catena 58, 275-295. https://doi.org/10.1016/j.cate....
 
60.
Phillips, D.H., Foss, J.E., Goodyear, A.C., 2015. Micromorphology of lamellae formed in an alluvial soil, Big Pine Tree Archaeological Site, South Carolina. Soil Horizons 47(3), 46-50. https://doi.org/10.2136/sh2006....
 
61.
Polish Soil Classification - Systematyka gleb Polski, 2019. Polskie Towarzystwo Gleboznawcze, Komisja Genezy, Klasyfikacji i Kartografii Gleb. Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu, Polskie Towarzystwo Gleboznawcze, Wrocław-Warszawa, 290 pp. (in Polish with English abstract).
 
62.
Prusinkiewicz, Z., Bednarek, R., Kośko, A., Szmyt, M., 1994. Wiek, właściwości i geneza wstęg iluwialnych w świetle badań paleopedologicznych i archeologicznych (Age, properties and genesis of illuvial bands in the light of paleopedological and archaeological investigations). Roczniki Gleboznawcze – Soil Science Annual 45(1/2), 5-19. (in Polish with English abstract).
 
63.
Prusinkiewicz, Z., Bednarek, R., Kosko, A., Szmyt, M., 1998. Paleopedological studies of the age and properties of illuvial bands at an archeological site. Quaternary International 51/52, 195-201. https://doi.org/10.1016/S1040-....
 
64.
Rawling, J.E., 3rd., 2000. A review of lamellae. Geomorphology 35, 1-9. https://doi.org/10.1016/S0169-....
 
65.
Robinson, G.H., Rich, C.I., 1960. Characteristic of the multiple yellowish-red bands common to certain soils in the south-eastern United States. Soil Science Society of America Proceedings 24, 226-230. https://doi.org/10.2136/sssaj1....
 
66.
Rutkowski, J., 1993 Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski w skali 1:50000, arkusz Kraków. Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa.
 
67.
Schaetzl, R.J., 1992. Texture, mineralogy and lamellae development in sandy soils in Michigan. Soil Science Society America Journals 56, 1538-1545. https://doi.org/10.2136/sssaj1....
 
68.
Schaetzl, R.J., 2001. Morphologic evidence of lamellae forming directly 854 from thin, clayey bedding planes in a dune. Geoderma 99, 51-63. https://doi.org/10.1016/S0016-....
 
69.
Schwertmann, U., 1964. Differenzierung der Eisenoxide des Bodens durch Extraktion mit Ammoniumoxalat e Lösung. Zeitschrift für Pflanzenernährung, Düngung, Bodenkunde 105(3), 194-202.
 
70.
Soil Survey Staff, 1999. Soil Taxonomy: A basic system of soil classification for making and interpreting Soil Surveys. United States Department of Agriculture Handbook 436, 2nd. ed., 869.
 
71.
Stoops, G., 2003. Guidelines for analysis and description of soil and regolith thin section, Soil Science Society America, INC, Madison, WI, USA.
 
72.
Stoops, G., Marcelino, V., 2018. Lateritic and bauxitic materials. [In:] Stoops, G., Marcelino, V., Mees, F. (Eds.), Interpretation of Micromorphological Features of Soils and Regoliths. Elsevier, Amsterdam, pp. 691-720. https://doi.org/10.1016/B978-0....
 
73.
Thomas, G.W., 1996. Soil pH and Soil Acidity. [In:] D.L. Sparks et al. (Eds.) Methods of Soil Analysis. Part 3. Chemical Methods – SSSA Book Series no. 5. SSSA and ASA, Madison, WI, USA, pp. 475–490. https://doi.org/10.2136/sssabo....
 
74.
Torrent, J., Nettleton, W.D., Borst, G., 1980. Clay illuviation and lamellae formation in a psammentic Haploxeralf in southern California. Soil Science Society of America Journal 44, 363-367. https://doi.org/10.2136/sssaj1....
 
75.
Uziak, S., Poznyak, S., Wyszniewskij, J., 2010. Soils of Roztocze. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska 65(1), 99-115. https://doi.org/10.2478/v10066....
 
76.
Van Reeuwijk, L.P., 2002. Procedures for Soil Analysis. International Soil Reference and Information Centre Technical Paper 9. Wageningen.
 
77.
Van Reeuwijk, L.P., de Villiers, J.M., 1985. The origin of textural lamellae in Quaternary coast sands of Natal. South African Journal of Plants and Soils 2, 38-44, https://doi.org/10.1080/025718....
 
78.
Wilson, M.A., Righi, D., 2010. Spodic materials. [In:] Stoops, G., Marcelino, V., Mees, F. (Eds.), Interpretation of Micromorphological Features of Soils and Regoliths. Elsevier, Amsterdam, 251-273. https://doi.org/10.1016/B978-0....
 
eISSN:2300-4975
ISSN:2300-4967
Journals System - logo
Scroll to top